Find out more about how this website uses cookies to enhance your browsing experience.
Bu brwydro yn erbyn de Cymru ers canrifoedd, ac mae hyn wedi golygu bod gan yr ardal dros 30 o gestyll wedi'u gwasgaru ar draws y wlad sydd i gyd yn agored ar gyfer ymweliadau. Mae'r rhain yn cynnwys y castell mwyaf yng Nghymru a'r castell Normanaidd cyntaf a godwyd yng Nghymru. Mae yna hefyd lawer o gestyll llai, sydd bron yn angof y gallwch chi eu harchwilio.
Hynaf a Mwyaf
Castell Cas-gwent, ar ben clogwyni sy'n rheoli'r brif groesfan dros Afon Gwy, yw'r amddiffynfa garreg hynaf o'i bath ym Mhrydain. Roedd y rhan fwyaf o gestyll Normanaidd cynnar yn strwythurau mwnt a beili pridd a phren syml, ond roedd Cas-gwent yn wahanol; fe’i hadeiladwyd mewn carreg o’r cychwyn cyntaf, gan ddefnyddio deunyddiau wedi’u hailgylchu o dref Rufeinig Caerwent gerllaw i greu tŵr carreg wedi’i amgylchynu gan feili pren.
Castell Caerffili yw'r castell mwyaf yng Nghymru. Mae’n berl bensaernïol ganoloesol, a grëwyd gan Gilbert ‘the Red’ de Clare, uchelwr Normanaidd â phen coch. Dechreuodd y gwaith ar y castell ym 1268 ac fe’i hadeiladwyd gyda system amddiffyn consentrig ‘waliau o fewn muriau’ radical ac unigryw.
Taith y Tri Chastell
Adeiladwyd Castell Ynysgynwraidd, Castell Gwyn a Chastell Grysmwnt i ffurfio llinell amddiffyn gref ar ffin y Gororau ac i reoli llwybrau trafnidiaeth i mewn i Gymru.
Mae Taith y Tri Chastell yn gylchdaith 19 milltir o hyd sy’n cysylltu’r tri Chastell Normanaidd hyn yn bennaf gan ddilyn hawliau tramwy cyhoeddus. Mae’n rhedeg trwy gefn gwlad hyfryd Sir Fynwy ac yn ddiwrnod neu ddau o gerdded perffaith o bwysau bywyd bob dydd.
Gallwch lawrlwytho'r map a'r canllaw yma. Mae Gwyliau Cerdded y Llwybr Celtaidd yn cynnig pecyn 2 - 4 diwrnod ar hyd y llwybr.
Addurn Gogoneddus
Mae Castell Coch yn codi o goedwigoedd ffawydd hynafol y Fforest Fawr fel gweledigaeth o stori dylwyth teg. Rhyfeddol fel y mae, pan fyddwch chi'n mynd i mewn ei hyd yn oed yn fwy gogoneddus. Rhoddodd trydydd Marcwis Bute rwydd hynt i’r pensaer William Burges greu campwaith Uchel Fictoraidd disglair, o amgylch olion castell o’r 13eg ganrif.
Castell Caerdydd oedd creadigaeth gyntaf Ardalydd Bute a Burges – yng nghanol Caerdydd, mae gan y safle hwn hanes sy’n dyddio’n ôl dros 2000 o flynyddoedd, o fod yn gaer Rufeinig i fod yn gadarnle Normanaidd, ac yn olaf yn gartref i’r dyn cyfoethocaf yn y byd, a drawsnewidiodd y castell gyda chyfoeth o furluniau, gwydr lliw a cherfiadau pren cywrain. Mae gan bob ystafell ei thema arbennig ei hun.
Mae tiroedd y Castell yn aml yn cynnal digwyddiadau a chyngherddau anhygoel, ac mae Parc Bute sydd o amgylch y Castell yn lle gwych i fynd am dro a chael picnic.
Cestyll ar yr Arfordir
Triawd amddiffynnol arall yw cestyll Ogwr, Coety a Chastell Newydd, a oedd gyda’i gilydd yn amddiffyn Morgannwg rhag Cymry’r gorllewin.
Saif Castell Ogwr ar lan Afon Ewenni, a groesir gan gerrig sarn hynafol, her y mae'r rhan fwyaf o ymwelwyr yn ei chymryd.
Mae Castell Coety gerllaw bellach yn adfail rhamantus, ond addaswyd ac ychwanegwyd ato trwy lawer o'i oes; dechreuodd fel castell gwrthglawdd tua 1100 OC, a bu newidiadau hyd at ddechrau'r 16eg ganrif.
Mae Castell Newcastle bellach yng nghanol Pen-y-bont ar Ogwr. Roedd y castell yn cael ei ddal gan Harri II, ac mae'n debyg mai'r cysylltiad brenhinol sy'n gyfrifol am ansawdd uwch yr adeilad.
